Ιστορία του Συλλόγου

Οι πολλοί Κρητικοί όμως ήλθαν στην Πάτρα μετά την κρητική επανάσταση του 1866-1869. Η εφημερίδα "Ο Φοίνιξ" των Πατρών στις 28 Ιουλίου 1867 γράφει: "Την νύκτα της παρελθούσης Τετάρτης με το Ελληνικόν ατμόπλοιον "Αιγαίον" αφίχθησαν εις την πόλιν μας 150 γυναικόπαιδα εκ Κρήτης και έτερα περιμένονται. Οι συμπολίται ημών έσπευσαν αμέσως να δώσωσι παρήγορον άσυλον εις τα διαφυγόντα την μάχαιραν του εχθρού τέκνα των υπέρ πίστεως και πατρίδος αγωνιζομένων αδελφών ημών και έκαστος κατά τας δυνάμεις του έπραξεν ό,τι το καθήλον υπαγόρευεν εις τοιαύτην περίπτωσιν".

Οι πρόσφυγες αυτοί Κρήτες εγκαταστάθηκαν σε όλα τα μέρη της Πάτρας, αλλά κυρίως στην περιοχή της ενορίας του Αγίου Δημητρίου (στο κτήμα Τριτάκη), όπου και σήμερα ακόμη υπάρχει η ονομασία "Κρητικά."

Το ιδρυτικό καταστατικό του Συλλόγου εγκρίθηκε με το Β.Δ. της 6ης Μαΐου 1884, ενώ τροποποιήσεις αυτού έγιναν το 1910, 1929, 1966 και 1985. Από διάφορα στοιχεία όμως συμπεραίνεται ότι ο Σύλλογος υπάρχει και πριν το 1884 (δυστυχώς αρχείο δεν έχει διασωθεί). Στην εφημερίδα "Φορολογούμενος" Πατρών της 6ης Αυγούστου 1882 αναφέρεται: "Ομοίως και ο ενταύθα Σύλλογος Κρητών κατέθεσε δια του προέδρου αυτού έτερον στέφανον".

Την ίδια εποχή επίσης αναφέρονται οι συχνές προσφορές των Πατρινών εις τον Σύλλογον για την ενίσχυση των θυμάτων των Κρητικών Αγώνων. Έτσι λοιπόν ο Σύλλογος Κρητών Πάτρας, αν δεν είναι ο αρχαιότερος, τουλάχιστον είναι από τους αρχαιότερους συλλόγους της Ελλάδας. Από δημοσιεύματα της εποχής εκείνης συμπεραίνουμε την σπουδαία δράση του Συλλόγου από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του.

Ο "Φορολογούμενος" Πατρών στις 13 Οκτωβρίου 1889 γράφει: Συνεστήθη εν Πάτραις επιτροπή προς άμυναν της Κρήτης. Στο αρχείο Χαιρέτη αναφέρεται ότι σώμα 70 περίπου Κρητών, με επικεφαλής τους Χαιρέτη - Μπιτσάκη, εξεστράτευσε στην Κρήτη και πολέμησε τον Τούρκο κατακτητή γύρω από το Ρέθυμνο. Επίσης και άλλο εκστρατευτικό σώμα από 50 περίπου άνδρες Κρήτες των Πατρών με επικεφαλής τον Κων. Τριτάκη αναφέρεται. Στις πρώτες δραστηριότητες του Συλλόγου πρέπει να αναφερθεί και η μεταφορά μεγάλης εικόνας των Αγίων Δέκα Μαρτύρων Κρήτης από το Ρέθυμνο το 1883 και η τοποθέτησή της στο Ναό του Αγίου Δημητρίου Πατρών, όπου υπάρχει και σήμερα. Από τότε συνεχώς κάθε χρόνο την επομένη των Χριστουγέννων (26 Δεκεμβρίου) ο Σύλλογος γιορτάζει τους Άγιους Δέκα Μαρτυρες που τους θεωρεί προστάτες του.

Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης και την ένωσή της με την Ελλάδα πολλοί Κρήτες πρόσφυγες από τα διάφορα μέρη της Ελληνικής γης επανήλθαν στην Κρήτη. Δεν έγινε όμως το ίδιο και με τους Κρήτες πρόσφυγες της Πάτρας. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Αχαϊκή γη γιατί βρήκαν ευνοϊκότερους όρους ανάπτυξής τους. Αυτοί μάλιστα συμπαρέσυραν και άλλους ελεύθερους πια Κρήτες που έβλεπαν την Πάτρα σαν ένα εμπορικό - αστικό κέντρο κατάλληλο για την επαγγελματική, οικονομική, πνευματική και πολιτιστική τους ανάπτυξη. Δεν έχουμε πια προσφυγιά στην Πάτρα από την Κρήτη, αλλά ένα δημογραφικό ρεύμα ανάλογο με τις οικονομικές - κοινωνικές τάσεις της εποχής. Έτσι δημιουργείται μια ακμαία Κρητική παροικία στην Πάτρα που την αποτελούν επιστήμονες, έμποροι, επαγγελματίες, υπάλληλοι κλπ.

Σήμερα η Κρητική παροικία της Πάτρας αποτελείται από 500 περίπου οικογένειες Κρητών ή Κρητικής καταγωγής και οπωσδήποτε οφείλει τον πυρήνα της και την απαρχή της στην περιπέτεια της προσφυγιάς κατά την επανάσταση της Κρήτης το 1866 - 1869.

Ο Σύλλογος Κρητών Πάτρας "Το Αρκάδι" κάνει αισθητή την παρουσία του στην Πατραϊκή κοινωνία με όλη του την μεγαλοπρέπεια. Οπωσδήποτε οι σκοποί του μετατοπίστηκαν. Δεν υπάρχουν σήμερα, ύστερα από εκατό και πλέον χρόνια, οι λόγοι που επέβαλαν την ίδρυσή του.

Οι Κρήτες της Πάτρας σήμερα ακολουθούν το ρυθμό της κοινωνικής ζωής της περιοχής χωρίς καμία παραφωνία και απόκλιση. Συνεισφέρουν και απολαμβάνουν ίσα, μέσα στο σύνολο που ζουν. Έχουν όμως και την ιδιωτική τους ζωή. Την μεγάλη τους αδυναμία. Την άσβεστη αγάπη τους για την γενέτειρά τους Κρήτη. Την ολοκληρωτική τους αφοσίωση στους ακατάλυτους πατρικούς άγραφους θεσμούς, βιώματα και προγονικές ρίζες. Τους συνδέουν η κοινή καταγωγή, τα πατρογονικά ήθη και έθιμα και η άσβηστη φλόγα της Κρητικής ομορφιάς και λεβεντιάς. Δεν θέλει σήμερα η Κρήτη Κρητικούς να πάνε να την ξεσκλαβώσουν. Θέλει παιδιά αδούλωτα στα ξένα ήθη και έθιμα και τους ξενικούς τρόπους ζωής. Θέλει Κρητικούς να την θυμούνται. Να έχουν μέσα στην ψυχή τους την Κρήτη, να διατηρούν την Κρητική παράδοση, τα Κρητικά ήθη και έθιμα και γενικά να νιώθουν Κρητικοί όπου κι αν βρίσκονται. Γι' αυτό ο σημερινός σκοπός του Συλλόγου είναι διαφορετικός από εκείνον του ιδρυτικού του καταστατικού.

Οι σημερινές δραστηριότητες του Συλλόγου είναι ανάλογες με το σκοπό που επιδιώκει να πετύχει σήμερα. Τα τελευταία χρόνια ο Σύλλογος έχει μια πολύ αξιόλογη δράση.