Ομιλία Αντώνη Δερμιτζάκη
Ομιλία του Αντώνη Δερμιτζάκη, μέλους Δ.Σ. Συλλόγου Κρητών Πάτρας "Το Αρκάδι".
Κάθε φορά που επιχειρούμε να μιλήσουμε με θνητούς λόγους για το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, για το μεγαλειωδέστερο γεγονός του παράτολμου αγώνα της Μεγάλης Κρητικής Επανάστασης του 1866, που συγκλόνισε τον κόσμο ολάκερο, αισθανόμαστε ότι επιχειρούμε ότι επιχειρούμε να πράξουμε το αδύνατο.
Πώς να περιγράψεις ένα γεγονός που ξεπερνά τα στενά όρια του ανθρώπινου νου και ανάγεται σε σφαίρες που η πραγματικότητα δύσκολα πια προσεγγίζει.
Ας μεταφερθούμε λοιπόν νοερά στην περίοδο των αφυπνισμένων συνειδήσεων στην εποχή που τα ιδανικά είχαν την δική τους ξεχωριστή θέση στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων, τότε που η Ελευθερία ήταν βασική προϋπόθεση ζωής και η Ανεξαρτησία μοναδική συνθήκη επιβίωσης.
Ας περιπλανηθούμε στα νωπά από το ανθρώπινο αίμα χώματα της κρητικής γης κι ας αναπνεύσουμε τον αέρα της που μύριζε μπαρούτι και καπνό 145 χρόνια πριν. Η Κρητική Επανάσταση βρίσκεται στην κορύφωσή της. Δεν είναι η πρώτη φορά που εξεγείρονται οι Κρητικοί. Όλοι οι Έλληνες, εξάλλου, αποδύθηκαν σε εθνικούς αγώνες, Όμως κανένα κομμάτι της Ελληνικής γης δεν συνέχισε από το 1829-1897 με τόση επιμονή και τόση ορμή τους αγώνες αυτούς, όσο η Κρήτη, που είχε και μια επιπλέον σοβαρή επιδίωξη: την πολυπόθητη ένωσή της με τη Μητέρα Ελλάδα.
Διακόσια πενήντα χρόνια βρίσκονται οι Τούρκοι στο πολύπαθο νησί της Κρήτης. Οι επαναστάσεις των Κρητικών πνίγονταν στο αίμα και κάθε φορά η Κρήτη ντυνόταν στα μαύρα και φορούσε το μαύρο κεφαλομάντηλο.
1η Μαΐου 1866
Χίλιοι πεντακόσιοι Κρητικοί επαναστάτες συγκεντρώνονται στο ιστορικό μοναστήρι του Αρκαδίου με αρχηγό τον Χατζή Μιχάλη Γιάνναρη και αποφασίζουν να χτυπήσουν τον Τούρκο Δυνάστη. Πρόεδρος της επιτροπής αγώνα εκλέγεται ο Ηγούμενος της Μονής Γαβριήλ. Ο Ισμαήλ πασάς παραγγέλνει στον Ηγούμενο να διώξει την Επιτροπή αλλιώς θα καταστρέψει το μοναστήρι. Ο Γαβριήλ αρνείται. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου ο Πασάς ξαναμηνά, να φύγει η Επιτροπή. Η απάντηση που πήρε ήταν: «Θα πολεμήσουμε μέχρι θανάτου».
24 Σεπτεμβρίου 1866
Ο Συνταγματάρχης Πυροβολικού Πάνος Κορωναίος μαζί με τον Ανθυπολοχαγό πεζικού Ιωάννη Δημακόπουλο από τη Βυτίνα της Αρκαδίας, αποβιβάζονται στο Μπαλί και αμέσως πηγαίνουν στο Αρκάδι για να βοηθήσουν τον αγώνα.
7 Νοεμβρίου 1866
Μέσα στο μοναστήρι βρίσκονται 964 ψυχές, 325 άνδρες από τους οποίους 259 με όπλα και τα υπόλοιπα γυναικόπεδα που είχαν καταφύγει εκεί. Ο Μουσταφάς Πασάς που είχε αντικαταστήσει τον Ισμαήλ, ξεκινά από το Ρέθυμνο με 15.000 στρατό και 30 κανόνια.
Το πρωί της 8ης Νοεμβρίου, οι Τούρκικες ορδές έζωσαν αιφνιδιαστικά το Μοναστήρι. Ο Ηγούμενος Γαβριήλ ιερουργεί τιμώντας του Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ. Μόνο η λειτουργία στον ναό της Αγίας Σοφίας, παραμονές της πτώσης της Κωνσταντινούπολης ταιριάζει να παραλληλισθεί με το σκηνικό της γιορτής αυτής. Ιερείς και εκκλησίασμα γνώριζαν από πριν πως οδεύουν προς τη θυσία.
Οι πολεμιστές πιάσανε τις θέσεις τους. Ο Ηγούμενος Γαβριήλ περιέτρεχε όλες τις θέσεις και σαν άλλος Παλαιολόγος ενεψύχωνε τους πολεμιστές. Η πολιορκία κράτησε δυόμησι μέρες.
Ξημερώνει η 9η Νοεμβρίου. Η μάχη αρχίζει με πολλή λύσσα. Τα κανόνια σφυροκοπούν τη δυτική πόρτα ασταμάτητα και τραντάζει συθέμελα το Μοναστήρι, μέχρι που η πόρτα υποχωρεί. Οι Τούρκοι μπαίνουν στο περίβολο της εκκλησίας και αρχίζει η γιγαντομαχία ανάμεσα στους υπερασπιστές της Λευτεριάς και στα ανθρωπόμορφα τέρατα που δεν σέβονται τίποτα ιερό.
Σκηνές αλλοφροσύνης εκτυλίσσονται στο μοναστήρι. Δύσκολο πράγμα να περιγράψει κανείς τον ηρωισμό που έδειξαν οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» της Μονής Αρκαδίου. Είχαν νικήσει το θάνατο και αγωνίζονταν για την πίστη τους, τη Θρησκεία τους, την πατρίδα τους.
Στην αυλή της Μονής ο αγώνας σταμάτησε.
Δεν υπάρχουν Έλληνες ζωντανοί. Κάποτε οι Τούρκοι ανακαλύπτουν τα γυναικόπαιδα που βρίσκονται στην μπαρουταποθήκη, τρέχουν προς τα εκεί. Ο Κωστής Γιαμπουδάκης ή κατά άλλους ο δάσκαλος Εμμ. Σκουλάς, περιμένει να μαζευτούν πολλοί Τούρκοι να τους πάρει κι αυτούς ο χάρος.
Ο Ηγούμενος ευλογεί και τότε ο μάρτυρας της λευτεριάς ανάφτει τη «λαμπάδα» που θα συμβολίζει αιώνια τη δόξα του Αρκαδίου. Μεμιάς συγκλονίσθηκε το Μοναστήρι, αντιβούιξαν οι λαγκαδιές. Φωτιά, καπνός, κορμιά, πέτρες, χώμα, μια μάζα πετάχτηκαν ψηλά. Αυτή η φωτιά φώτισε τους μέχρι τότε ψυχρούς και ασυγκίνητους Ευρωπαίους και εκίνησε την συμπάθεια τους προς τον Κρητικό Αγώνα.
Ωστόσο όμως το Αρκάδι στις 9 Νοεμβρίου δεν υπήρχε πια.
Από τους 964 Έλληνες ελάχιστοι σώθηκαν και συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Δεν ήταν λίγες οι ζημιές και οι απώλειες του Μουσταφά. Περίπου 2.000 Τούρκοι σκοτώθηκαν μεταξύ των οποίων και ο γαμπρός του ο Σουλεϊμάν Μπέης.
Το Αρκάδι παρέδωσε στις νεότερες γενιές ένα ολόφωτο στεφάνι, μια δόξα κι έναν έπαινο, αλλά και ένα χρέος, βαρύ και δυσβάστακτο. Τούτο τον ιερό τόπο που καθαγιάστηκε με αίμα των υπερασπιστών της Μονής, να τον φυλάξουμε «σαν τα μάτια μας» και να φανούμε αντάξιοι αν χρειαστεί.
Χαρακτηριστική είναι η επιγραφή που διαβάζει ο ευλαβικός προσκυνητής του Αρκαδίου στη Μπαρουταποθήκη, η οποία δείχνει περίτρανα την αδούλωτη ψυχή του Κρητικού λαού.
«Αυτή η φλόγα π’ άναψε μέσα εδώ στην κρύπτη
Κι απ’ άκρου σ’ άκρο φώτισε τη δοξασμένη Κρήτη,
Ήτανε φλόγα του Θεού μέσα εις την οποία
Κρήτες ολοκαυτώθηκαν για την Ελευθερία»
Ομιλία του Αντώνη Δερμιτζάκη, μέλους Δ.Σ. Συλλόγου Κρητών Πάτρας "Το Αρκάδι".